Phát ban là một vấn đề về da khá phổ biến nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về tình trạng này. Nguyên nhân gây ra tình trạng này có khá nhiều và đó có thể là một dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý khác nhau. Hãy cùng Bệnh viện Đại học Phenikaa tìm hiểu kỹ hơn về tình trạng này qua những chia sẻ dưới đây ngay nhé.
Phát ban là gì?
Phát ban là những biến đổi bất thường về màu sắc hoặc kết cấu của da. Đây có thể là biểu hiện của một số bệnh lý như bệnh chàm (eczema), u hạt, lichen phẳng và bệnh vảy phấn hồng.
Phát ban là những biến đổi bất thường về màu sắc hoặc kết cấu của da
Dấu hiệu thường gặp của phát ban
Phát ban thường có những dấu hiệu chung như da bị đỏ (có thể có u sần hoặc không), ngứa ngáy và thường xuất hiện trên diện rộng ở vùng ngực, lưng, bắp tay, bắp chân và bụng thay vì chỉ ở những khu vực nhỏ. Tùy theo từng bệnh lý cụ thể, biểu hiện phát ban sẽ khác nhau:
- Bệnh chàm (eczema): Triệu chứng của bệnh chàm có thể khác nhau ở mỗi người. Ở người lớn, bệnh thường tập trung ở bàn tay, khuỷu tay và những vùng "nếp gấp" như mặt trong khuỷu tay và mặt sau đầu gối. Ở trẻ em, bệnh chàm thường xuất hiện ở các vị trí như bên trong khuỷu tay, phía sau đầu gối, trên mặt, sau gáy và da đầu. Những dấu hiệu điển hình của bệnh chàm thể tạng bao gồm ngứa, da đỏ, khô, đóng vảy, dày và sần sùi, có thể có các mụn nước nhỏ hoặc không.
- Bệnh Granuloma Annulare: Phát ban thường có hình dạng tròn với những nốt đỏ sần. Người bị u hạt thường thấy một hoặc nhiều vòng nốt sưng nhỏ, cứng trên mặt sau cẳng tay, bàn tay hoặc bàn chân. Phát ban này có thể gây ngứa nhẹ.
- Lichen phẳng: Biểu hiện là những vết sưng bóng, phẳng có màu tím hoặc đỏ tía. Lichen phẳng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên da, nhưng thường ảnh hưởng đến mặt trong cổ tay, mắt cá chân, cẳng chân, lưng và cổ. Một số người có thể gặp lichen phẳng trong miệng, vùng sinh dục, da đầu và cả móng tay.
- Bệnh vảy phấn hồng: Triệu chứng chính của bệnh này là những vùng da lớn, có vảy, màu hồng, kèm theo các mảng ngứa, viêm hoặc đỏ. Bệnh vảy phấn hồng thường ảnh hưởng đến lưng, cổ, ngực, bụng, cánh tay và chân. Biểu hiện phát ban có thể khác nhau ở mỗi người.
Phát ban có dấu hiệu đỏ, ngứa, thường xuất hiện rộng trên cơ thể
Nguyên nhân chính gây phát ban
Nguyên nhân phổ biến gây ra phát ban chủ yếu liên quan đến tình trạng viêm da. Bên cạnh đó, phát ban cũng có thể xuất phát từ các phản ứng dị ứng với thực phẩm, thuốc men hoặc các vật liệu như quần áo, trang sức và những vật thể lạ tiếp xúc với da. Những yếu tố này có thể kích thích da, dẫn đến phản ứng viêm và gây ra các triệu chứng như ngứa, đỏ, nổi ban.
Nguyên nhân phổ biến gây ra phát ban chủ yếu liên quan đến tình trạng viêm da
Đối tượng nguy cơ
Phát ban có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường gặp hơn ở trẻ em và những người có xu hướng dị ứng với thời tiết, thực phẩm hoặc thuốc. Trẻ em thường nhạy cảm hơn với các yếu tố môi trường, dẫn đến việc phát ban xuất hiện dễ dàng hơn. Ngoài ra, những người có tiền sử dị ứng cũng có khả năng cao hơn trong việc phát triển phát ban khi tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng.
Phát ban thường gặp hơn ở trẻ em
Biến chứng thường gặp
Phát ban trên da thường gây cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến thẩm mỹ nhưng đa phần sẽ đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị và hiếm khi gây ra các vấn đề nghiêm trọng.
Tuy nhiên vẫn có một số trường hợp cần lưu ý, chẳng hạn như sốc phản vệ, một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể gây sưng tấy mạnh và làm tắc nghẽn đường hô hấp. Hơn nữa việc gãi khi bị phát ban có thể dẫn đến tổn thương da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và từ đó gây ra nhiễm trùng.
Các phương pháp chẩn đoán
Khi xuất hiện phát ban, lan rộng và gây ra những khó chịu, người bệnh thường mới đi khám. Dựa theo theo tình trạng trên da, bác sĩ sẽ có những phương pháp thăm khám cụ thể hơn như sau:
Thăm khám lâm sàng
Trong quá trình thăm khám lâm sàng, bác sĩ chủ yếu sử dụng phương pháp quan sát để đánh giá hình thái và đặc điểm của phát ban. Việc phân tích các yếu tố như màu sắc, hình dạng và vị trí của phát ban là rất quan trọng để đưa ra chẩn đoán chính xác.
Ngoài việc quan sát, bác sĩ cũng sẽ hỏi về tiền sử dị ứng của bệnh nhân, bao gồm các phản ứng trước đó với thực phẩm, thuốc hoặc các tác nhân môi trường. Những thông tin này giúp hình thành bức tranh toàn diện và xác định nguyên nhân gây phát ban.
Thăm khám lâm sàng là quy trình chẩn đoán phát ban da quan trọng để xác định tình trạng bệnh
Thăm khám cận lâm sàng
Để xác định nguyên nhân gây phát ban da một cách chính xác hơn, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm cận lâm sàng.
- Sinh thiết da có thể được thực hiện để phân tích mô da, giúp nhận diện các vấn đề tiềm ẩn.
- Bên cạnh đó, xét nghiệm máu cũng có thể được dùng để phát hiện các dị ứng hoặc tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể.
Những phương pháp này, kết hợp với việc quan sát bằng mắt và thu thập thông tin về tiền sử dị ứng, sẽ hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Sinh thiết da có thể được thực hiện để chẩn đoán cận lâm sàng phát ban
Phương pháp điều trị phát ban
Phát ban da có thể gây ra những cảm giác khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên với sự tiến bộ của y học, có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả giúp giảm triệu chứng và cải thiện tình trạng da như:
Phương pháp điều trị bệnh chàm (eczema)
Điều trị bệnh chàm thường bắt đầu bằng kem dưỡng ẩm không mùi chứa ceramides, glycerin và dầu khoáng. Thuốc có thể bao gồm kem steroid hydrocortisone để giảm ngứa, sưng đỏ.
Trong trường hợp nặng, có thể sử dụng cortisone theo toa. Các thuốc điều hòa miễn dịch tại chỗ (TIM) như crisaborole và Dupilumab cũng hiệu quả cho bệnh nhân từ 2 tuổi trở lên. Ngoài ra thuốc kháng sinh và kháng histamine có thể được chỉ định khi cần. Quang trị liệu bằng tia cực tím có thể hỗ trợ nhưng có thể gây tác dụng phụ như bỏng và khô da.
Phương pháp điều trị các loại bệnh khác về da
- Bệnh Granuloma Annulare: Có thể lựa chọn cắt bỏ u hạt nếu cần thiết về thẩm mỹ. Corticoid bôi ngoài da thường được sử dụng và liệu pháp tia cực tím có thể áp dụng cho những trường hợp nghiêm trọng.
- Bệnh Lichen phẳng: Dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, các triệu chứng có thể được kiểm soát bằng thuốc kháng histamine hoặc kem bôi cho vùng bị ảnh hưởng. Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê đơn steroid tiêm hoặc prednisone cùng với các loại thuốc ngăn chặn hệ miễn dịch, retinoids hoặc liệu pháp ánh sáng.
- Bệnh vảy phấn hồng: Thông thường, bệnh ít khi cần điều trị, vì nó có thể tự hồi phục trong 6-12 tuần. Thuốc kháng histamine như diphenhydramine có thể giúp giảm ngứa. Ánh sáng mặt trời hoặc tia cực tím có thể thúc đẩy quá trình lành, nhưng cần tránh phơi nắng quá mức.
Biện pháp phòng ngừa
Để ngăn ngừa bệnh phát ban hiệu quả, bạn có thể thực hiện một số biện pháp sau đây:
- Dưỡng ẩm thường xuyên: Sử dụng kem dưỡng ẩm đều đặn để giữ cho làn da luôn được cấp ẩm, giúp bảo vệ da khỏi tình trạng khô và kích ứng.
- Kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm: Cố gắng tránh những thay đổi đột ngột về nhiệt độ và độ ẩm vì điều này có thể làm da dễ bị kích ứng.
- Tránh tình trạng nóng bức: Hạn chế các hoạt động ra mồ hôi nhiều và làm tăng nhiệt độ cơ thể, vì điều này có thể kích thích các triệu chứng của bệnh.
Dưỡng ẩm da thường xuyên cũng là biện pháp phòng ngừa phát ban da hiệu quả
Các câu hỏi thường gặp
Phát ban không được điều trị đúng cách sẽ gây ra hậu quả gì?
Phát ban da thường không nguy hiểm và dễ điều trị trong hầu hết các trường hợp. Tuy nhiên, nếu không được chăm sóc đúng cách, nó có thể dẫn đến nhiễm trùng. Cảm giác ngứa ngáy do phát ban thường khiến người bệnh gãi nhiều, điều này có thể làm tổn thương da và tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập, dẫn đến nhiễm trùng.
Cách giảm ngứa ngáy khi phát ban?
Để giảm cảm giác ngứa và hỗ trợ điều trị, bạn có thể thực hiện những biện pháp sau:
- Sử dụng sản phẩm làm sạch nhẹ nhàng như sữa rửa mặt và xà bông ít kích ứng, ưu tiên cho da nhạy cảm.
- Tắm và gội đầu bằng nước ấm.
- Tránh gãi hoặc chà xát lên vùng da bị phát ban, để cho các nốt ban tự khô và giữ cho khu vực đó thông thoáng.
- Không sử dụng mỹ phẩm hoặc kem dưỡng da để tránh gây kích ứng.
- Thoa kem dưỡng ẩm không mùi để hạn chế kích ứng.
- Tránh làm trầy xước vùng da bị phát ban để ngăn ngừa nhiễm trùng.
Liệu phát ban có tự biến mất hay tồn tại lâu dài trên da?
Tùy thuộc vào nguyên nhân, một số loại phát ban sẽ tự biến mất khi được điều trị thích hợp. Tuy nhiên những tình trạng như bệnh chàm và bệnh vẩy nến gây ra phát ban mãn tính và thường tái phát, đòi hỏi sự chăm sóc liên tục. Các phương pháp điều trị có thể giúp làm dịu cơn đau, tình trạng viêm và ngứa.
Phát ban là một tình trạng da xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau và thường kèm theo nhiều triệu chứng khó chịu. Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến phát ban, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ tại Bệnh viện Đại học Phenikaa để có được sự hỗ trợ tốt nhất.
